Iwu Linux 30 bara uru maka ndị nchịkwa sistemụ
N'isiokwu a, anyị ga-enyocha ụfọdụ iwu Linux ma ọ bụ Unix bara uru ma na-ejikarị eme ihe maka ndị nchịkwa Sistemụ Linux nke a na-eji na ndụ ha kwa ụbọchị.
Nke a ezughi oke mana ọ bụ kọmpat ndepụta iwu ị ga-ezo aka mgbe achọrọ ya. Ka anyị malite n’otu n’otu ka anyị nwere ike isi jiri ihe atụ jiri iwu ndị ahụ mee ihe.
1. Uptime Command
Na Linux na-ebu nkezi sistemụ maka nkeji 1, 5 na 15.
# uptime 08:16:26 up 22 min, 1 user, load average: 0.00, 0.03, 0.22
Iwu nkwụsị oge enweghị nhọrọ ndị ọzọ karịa oge na ụdị. Ọ na-enye ozi naanị n'ime awa:mins: sec ma ọ bụrụ na ọ na-erughị 1 ụbọchị.
# uptime -V procps version 3.2.8
2. W Iwu
Iwu w ga-egosipụta ndị ọrụ abanyela ugbu a yana usoro ha yana igosi oke ibu, aha nbanye, aha tty, onye ọbịa dịpụrụ adịpụ, oge nbanye, oge enweghị ọrụ, JCPU, PCPU, iwu na usoro.
# w 08:27:44 up 34 min, 1 user, load average: 0.00, 0.00, 0.08 USER TTY FROM [email IDLE JCPU PCPU WHAT tecmint pts/0 192.168.50.1 07:59 0.00s 0.29s 0.09s w
- -h : egosighi ndenye nkụnye eji isi mee.
- -s : enweghị JCPU na PCPU.
- -f : Na-ewepụ n'ọhịa.
- -V : ( mkpụrụedemede ukwu) - Na-egosi ụdịdị.
3. Ndị ọrụ Iwu
Ngosipụta iwu ndị ọrụ abanyela ugbu a. Iwu a enweghị parampat ndị ọzọ karịa enyemaka na ụdị.
# users tecmint
4. Onye Iwu
onye nyere iwu na-eweghachite aha njirimara, ụbọchị, oge na ozi nnabata. onye iwu yiri w iwu. N'adịghị ka w iwu nke na-adịghị ebipụta ihe ndị ọrụ na-eme. Ka anyị gosi ma hụ ọdịiche dị n'etiti onye na w nyere iwu.
# who tecmint pts/0 2012-09-18 07:59 (192.168.50.1)
# w 08:43:58 up 50 min, 1 user, load average: 0.64, 0.18, 0.06 USER TTY FROM [email IDLE JCPU PCPU WHAT tecmint pts/0 192.168.50.1 07:59 0.00s 0.43s 0.10s w
- -b: Na-egosiputa ụbọchị na oge nrụpụta sistemụ ikpeazụ.
- -r: Na-egosi runlet dị ugbu a.
- -a, -all: Na-egosiputa ozi niile n'otu oge.
5. Whoami Iwu
Na Linux, a na-eji iwu whoami bipụta aha njirimara abanyela ugbu a n'ime sistemụ Linux gị. Ọ bụrụ na ịbanye dị ka mgbọrọgwụ site na iji sudo iwu whoami iwu weghachi mgbọrọgwụ dị ka onye ọrụ ugbu a.
# whoami tecmint
6. ls Iwu
ls iwu na-egosiputa ndepụta faịlụ n'ụdị mmadụ nwere ike ịgụ.
# ls -l total 114 dr-xr-xr-x. 2 root root 4096 Sep 18 08:46 bin dr-xr-xr-x. 5 root root 1024 Sep 8 15:49 boot
Hazie faịlụ dị ka oge gbanwechara ikpeazụ.
# ls -ltr total 40 -rw-r--r--. 1 root root 6546 Sep 17 18:42 install.log.syslog -rw-r--r--. 1 root root 22435 Sep 17 18:45 install.log -rw-------. 1 root root 1003 Sep 17 18:45 anaconda-ks.cfg
Maka ọmụmaatụ ndị ọzọ nke iwu ls, biko lelee akụkọ anyị:
- 10 ls of Ihe Nlereanya Iwu na Linux
- 7 Quirky 'ls' Iwu aghụghọ Onye ọrụ Linux ọ bụla kwesịrị ịma
- Otu esi hazie nsonaazụ 'ls' Site na ụbọchị na oge gbanwechara ikpeazụ
7. Crontab Iwu
Depụta ọrụ nhazi oge maka onye ọrụ ugbu a nwere iwu crontab yana nhọrọ -l
.
# crontab -l 00 10 * * * /bin/ls >/ls.txt
Jiri -e
nhọrọ dezie crontab gị. N'ihe atụ dị n'okpuru ga-emeghe ọrụ nhazi na nchịkọta akụkọ VI. Mee mgbanwe ndị dị mkpa wee kwụsị ịpị igodo :wq
na-echekwa ntọala na-akpaghị aka.
# crontab -e
Maka ọmụmaatụ ndị ọzọ nke Linux Cron Command, biko gụọ akụkọ anyị mbụ:
- 11 Ihe Nlereanya Ịhazi Nhazi cron na Linux
- Otu esi emepụta na jikwaa ọrụ Cron na Linux
8. Obere Iwu
obere iwu na-enye ohere ịlele faịlụ ngwa ngwa. Ị nwere ike ibe elu na ala. Pịa ''code>q' ka ị kwụsị na obere windo.
# less install.log Installing setup-2.8.14-10.el6.noarch warning: setup-2.8.14-10.el6.noarch: Header V3 RSA/SHA256 Signature, key ID c105b9de: NOKEY Installing filesystem-2.4.30-2.1.el6.i686 Installing ca-certificates-2010.63-3.el6.noarch Installing xml-common-0.6.3-32.el6.noarch Installing tzdata-2010l-1.el6.noarch Installing iso-codes-3.16-2.el6.noarch
9. Ọzọ Iwu
Iwu ndị ọzọ na-enye ohere ịlele faịlụ ngwa ngwa ma gosipụta nkọwa na pasent. Ị nwere ike ibe elu na ala. Pịa ''code>q' ka ịpụ na mpio ọzọ.
# more install.log Installing setup-2.8.14-10.el6.noarch warning: setup-2.8.14-10.el6.noarch: Header V3 RSA/SHA256 Signature, key ID c105b9de: NOKEY Installing filesystem-2.4.30-2.1.el6.i686 Installing ca-certificates-2010.63-3.el6.noarch Installing xml-common-0.6.3-32.el6.noarch Installing tzdata-2010l-1.el6.noarch Installing iso-codes-3.16-2.el6.noarch --More--(10%)
[Ị nwekwara ike ịmasị gị: Mụta ihe kpatara 'obere' ji dị ngwa karịa iwu 'ọzọ' maka igodo faịlụ dị irè]
10. CP Iwu
Iwu cp na-eṅomi faịlụ site na isi iyi ruo ebe na-echekwa otu ọnọdụ ahụ.
# cp -p fileA fileB
A ga-akpali gị tupu ị degharịa faịlụ.
# cp -i fileA fileB
[Ị nwekwara ike ịmasị: Otu esi amanye cp Command ka ọ dee na-enweghị nkwenye]
11. MV Iwu
Otu iwu mv na-akpọgharị faịlụA ka ọ bụrụ fileB site na iji nhọrọ -i, nke na-akpali nkwenye tupu e degharịa ya. Rịọ maka nkwenye ma ọ dị ugbua.
# mv -i fileA fileB
12. Iwu nwamba
A na-eji iwu pusi na-elele ọtụtụ faịlụ n'otu oge.
# cat fileA fileB
Ị na-ejikọta ọtụtụ iwu na obere iwu na iwu nwamba ka ịlele faịlụ nwere ma ọ bụrụ na nke ahụ adabaghị na otu ihuenyo/ibe.
# cat install.log | less # cat install.log | more
Maka ọmụmaatụ Linux ndị ọzọ, iwu nwamba gụọ akụkọ anyị na 13 Basic Cat Command Examples na Linux.
13. cd iwu (gbanwee ndekọ)
na iwu cd (gbanwee ndekọ ma ọ bụ gbanwee ndekọ) ọ ga-aga na ndekọ faịlụA.
# cd /fileA
14. pwd iwu (ebipụta akwụkwọ ndekọ aha)
Iwu pwd nwere akwụkwọ ndekọ aha na-arụ ọrụ ugbu a.
# pwd /root
15. Hazie iwu
A na-eji ụdị iwu ahụ ahazi ahịrị faịlụ ederede n'usoro na-arịgo. na -r
nhọrọ ga-ahazi n'usoro na-agbada.
# sort fileA.txt # sort -r fileA.txt
16. VI Iwu
Vi bụ editọ ederede kachasị ewu ewu dị na ọtụtụ UNIX-dị ka OS. Ihe atụ n'okpuru mepee faịlụ na naanị ọgụgụ na nhọrọ -R
. Pịa ''code>:q' ka ị kwụsị na vi windows.
# vi -R /etc/shadows
Iji mụtakwuo maka vi editor, gụọ akụkọ anyị:
- Mụta Ndụmọdụ na aghụghọ ndị editọ 'Vi/Vim' bara uru
- 8 Ndụmọdụ na usoro ndị editọ 'Vi/Vim' na-adọrọ mmasị maka onye nchịkwa Linux ọ bụla
- Etu esi etinye Vim Editor kacha ọhụrụ na Sistemụ Linux
17. SSH Command (Secure Shell)
A na-eji iwu SSH iji banye n'ime onye ọbịa dịpụrụ adịpụ. Dịka ọmụmaatụ, iwu ssh dị n'okpuru ga-ejikọta na onye ọbịa dịpụrụ adịpụ (192.168.50.2) na-eji onye ọrụ dị ka Narad.
# ssh [email
Iji lelee ụdị nke ssh jiri nhọrọ -V
(okpukpe ukwu) na-egosi ụdị ssh.
# ssh -V OpenSSH_8.2p1 Ubuntu-4ubuntu0.3, OpenSSL 1.1.1f 31 Mar 2020
Iji mụtakwuo maka SSH, gụọ akụkọ anyị:
- Otu esi echekwa ma mee ka sava OpenSSH sie ike
- Etu esi edobe ọkọlọtọ ịdọ aka ná ntị SSH na MOTD na Linux
- Etu esi edobe SSH Passwordless Nbanye na Linux [3 mfe nzọụkwụ]
18. Ftp ma ọ bụ sftp Command
A na-eji iwu ftp ma ọ bụ sftp jikọọ na ndị ọbịa ftp dịpụrụ adịpụ. ftp bụ (protocol mbufe faịlụ) na sftp bụ (usoro mbufe faịlụ echekwara). Dịka ọmụmaatụ, iwu ndị dị n'okpuru ga-ejikọta na ftp host (192.168.50.2).
# ftp 192.168.50.2 # sftp 192.168.50.2
Ịtinye ọtụtụ faịlụ na ebe dịpụrụ adịpụ na mput n'otu aka ahụ, anyị nwere ike ime mget ka ibudata ọtụtụ faịlụ site na onye ọbịa dịpụrụ adịpụ.
# ftp > mput *.txt # ftp > mget *.txt
19. Systemctl Iwu
Iwu Systemctl bụ ngwa njikwa sistemu nke ejiri jikwaa ọrụ, lelee ọkwa na-agba ọsọ, bido ma mee ka ọrụ wee rụọ ọrụ na faịlụ nhazi.
# systemctl start httpd.service # systemctl enable httpd.service # systemctl status httpd.service
20. Iwu efu
Iwu n'efu na-egosi ozi ebe nchekwa efu, mkpokọta yana ngbanwe na bytes.
# free total used free shared buffers cached Mem: 1030800 735944 294856 0 51648 547696 -/+ buffers/cache: 136600 894200 Swap: 2064376 0 2064376
N'efu na nhọrọ -t
na-egosi mkpokọta ebe nchekwa ejiri yana ọ dị maka ojiji na bytes.
# free -t total used free shared buffers cached Mem: 1030800 736096 294704 0 51720 547704 -/+ buffers/cache: 136672 894128 Swap: 2064376 0 2064376 Total: 3095176 736096 2359080
21. Top Command
iwu kachasị elu na-egosiputa ọrụ nhazi nke sistemu gị yana gosipụtakwa ọrụ kernel na-achịkwa ozugbo. Ọ ga-egosi processor na ebe nchekwa na-eji.
Iji iwu kacha elu na u
nhọrọ ga-egosipụta nkọwa usoro njirimara akọwapụtara n'okpuru. Pịa 'O
' ( mkpụrụedemede ukwu) ka ị hazie dịka ịchọrọ. Pịa ''code>q' ka ị kwụsị na ihuenyo dị n'elu.
# top -u tecmint top - 11:13:11 up 3:19, 2 users, load average: 0.00, 0.00, 0.00 Tasks: 116 total, 1 running, 115 sleeping, 0 stopped, 0 zombie Cpu(s): 0.0%us, 0.3%sy, 0.0%ni, 99.7%id, 0.0%wa, 0.0%hi, 0.0%si, 0.0%st Mem: 1030800k total, 736188k used, 294612k free, 51760k buffers Swap: 2064376k total, 0k used, 2064376k free, 547704k cached PID USER PR NI VIRT RES SHR S %CPU %MEM TIME+ COMMAND 1889 tecmint 20 0 11468 1648 920 S 0.0 0.2 0:00.59 sshd 1890 tecmint 20 0 5124 1668 1416 S 0.0 0.2 0:00.44 bash 6698 tecmint 20 0 11600 1668 924 S 0.0 0.2 0:01.19 sshd 6699 tecmint 20 0 5124 1596 1352 S 0.0 0.2 0:00.11 bash
Maka ihe ndị ọzọ gbasara iwu kachasị elu, anyị achịkọtalarị ndepụta nke 12 TOP Command Examples na Linux.
22. Ta iwu
A na-eji iwu tar mpikota onu faịlụ na nchekwa na Linux. Dịka ọmụmaatụ, iwu dị n'okpuru ga-emepụta ebe nchekwa maka/ndekọ ụlọ nwere aha faịlụ archive-name.tar.
# tar -cvf archive-name.tar /home
Iji wepụ faịlụ tar Archive jiri nhọrọ dị ka ndị a.
# tar -xvf archive-name.tar
Iji ghọtakwuo gbasara iwu tar anyị ekepụtala otu esi eduzi na iwu tar na 18 Tar Command Examples na Linux.
23. Grep Iwu
grep iwu ịchọ eriri enyere na faịlụ. Naanị tecmint onye ọrụ na-egosipụta site na faịlụ /etc/passwd. anyị nwere ike iji -i
nhọrọ maka ileghara mmetụta ikpe anya.
# grep tecmint /etc/passwd tecmint:x:500:500::/home/tecmint:/bin/bash
24. Chọta Iwu
Chọta iwu eji achọ faịlụ, eriri, na akwụkwọ ndekọ aha. Ọmụmaatụ dị n'okpuru nke chọta okwu tecmt ọchụchọ iwu na '/' nkebi wee weghachite mmepụta.
# find / -name tecmint /var/spool/mail/tecmint /home/tecmint /root/home/tecmint
Maka ntuziaka zuru oke na Linux chọta ihe atụ iwu dị na 35 Practical Examples of Linux Find Command.
25. lsof Iwu
lsof pụtara Ndepụta faịlụ niile mepere emepe. N'okpuru ndepụta iwu faịlụ niile meghere site na onye ọrụ tecmint.
# lsof -u tecmint COMMAND PID USER FD TYPE DEVICE SIZE/OFF NODE NAME sshd 1889 tecmint cwd DIR 253,0 4096 2 / sshd 1889 tecmint txt REG 253,0 532336 298069 /usr/sbin/sshd sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 412940 /lib/libcom_err.so.2.1 sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 393156 /lib/ld-2.12.so sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 298643 /usr/lib/libcrypto.so.1.0.0 sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 393173 /lib/libnsl-2.12.so sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 412937 /lib/libkrb5support.so.0.1 sshd 1889 tecmint DEL REG 253,0 412961 /lib/libplc4.so
Maka ọmụmaatụ iwu lsof ndị ọzọ gaa na 10 lsof Command Examples na Linux.
26. iwu ikpeazụ
Site na iwu ikpeazụ, anyị nwere ike ilele ọrụ onye ọrụ na sistemụ. Iwu a nwekwara ike igbu ndị ọrụ nkịtị. Ọ ga-egosipụta ozi onye ọrụ zuru oke dị ka ọnụ, oge, ụbọchị, nrụpụta sistemụ ma ọ bụ buut, na ụdị kernel. Iwu bara uru iji dozie nsogbu.
# last tecmint pts/1 192.168.50.1 Tue Sep 18 08:50 still logged in tecmint pts/0 192.168.50.1 Tue Sep 18 07:59 still logged in reboot system boot 2.6.32-279.el6.i Tue Sep 18 07:54 - 11:38 (03:43) root pts/1 192.168.50.1 Sun Sep 16 10:40 - down (03:53) root pts/0 :0.0 Sun Sep 16 10:36 - 13:09 (02:32) root tty1 :0 Sun Sep 16 10:07 - down (04:26) reboot system boot 2.6.32-279.el6.i Sun Sep 16 09:57 - 14:33 (04:35) narad pts/2 192.168.50.1 Thu Sep 13 08:07 - down (01:15)
Ị nwere ike iji ikpeazụ na aha njirimara mara maka ọrụ onye ọrụ dị ka egosiri n'okpuru.
# last tecmint tecmint pts/1 192.168.50.1 Tue Sep 18 08:50 still logged in tecmint pts/0 192.168.50.1 Tue Sep 18 07:59 still logged in tecmint pts/1 192.168.50.1 Thu Sep 13 08:07 - down (01:15) tecmint pts/4 192.168.50.1 Wed Sep 12 10:12 - 12:29 (02:17)
27. ps iwu
Iwu ps na-egosiputa usoro na-agba ọsọ na sistemụ. Ọmụmaatụ dị n'okpuru na-egosi naanị mmalite iji hazie ya.
# ps -ef | grep init root 1 0 0 07:53 ? 00:00:04 /sbin/init root 7508 6825 0 11:48 pts/1 00:00:00 grep init
28. igbu iwu
Jiri iwu igbu egbu kwụsị usoro a. Mbụ, chọta usoro id na iwu ps dị ka egosiri n'okpuru wee gbuo usoro ahụ site na igbu -9.
# ps -ef | grep init root 1 0 0 07:53 ? 00:00:04 /sbin/init root 7508 6825 0 11:48 pts/1 00:00:00 grep init # kill- 9 7508
29. rm iwu
iwu rm ejiri wepụ ma ọ bụ hichapụ faịlụ na-enweghị mkpali maka nkwenye.
# rm filename
Jiri nhọrọ -i nweta nkwenye tupu iwepu ya. Iji nhọrọ '-r' na '-f' ga-ewepụ faịlụ ahụ n'ike n'enweghị nkwenye.
# rm -i test.txt rm: remove regular file `test.txt'?
30. mkdir iwu atụ.
A na-eji iwu mkdir mepụta akwụkwọ ndekọ aha n'okpuru Linux.
# mkdir directoryname
Nke a bụ iwu ndị bụ isi eji eme ihe kwa ụbọchị na sistemụ arụmọrụ Linux/Unix. Jiri obiọma kesaa site na igbe nkọwa anyị ma ọ bụrụ na agbaghara anyị.