Iwu Linux ndị a na-ejikarị eme ihe ị kwesịrị ịma


Linux bụ sistemụ arụmọrụ (OS) ama ama n'etiti ndị mmemme na ndị ọrụ oge niile. Otu n'ime isi ihe kpatara ewu ewu ya bụ nkwado ahịrị iwu pụrụiche ya. Anyị nwere ike ijikwa sistemụ arụmọrụ Linux niile site na interface line interface (CLI) naanị. Nke a na-enye anyị ohere iji naanị ole na ole iwu rụọ ọrụ dị mgbagwoju anya.

N'ime ntuziaka a, anyị ga-atụle ụfọdụ iwu ndị a na-ejikarị eme ihe bara uru maka sysadmin nwere ahụmahụ ma ọ bụ onye mbido. Mgbe ịgbaso ntuziaka a, ndị ọrụ ga-enwe ike iji obi ike rụọ ọrụ Linux.

Maka nhazi ka mma, a na-achịkọta iwu ndị a n'okpuru ngalaba atọ - usoro faịlụ, netwọk, na ozi usoro.

Iwu Sistemu Faịlụ Linux

Na ngalaba a, anyị ga-atụle ụfọdụ iwu bara uru metụtara faịlụ na akwụkwọ ndekọ aha na Linux.

A na-ejikarị iwu nwamba iji gosipụta ọdịnaya faịlụ. Ọ na-agụ ọdịnaya nke faịlụ ma gosipụta ya na mmepụta ọkọlọtọ (stdout).

Okwu nkịtị nke iwu pusi bụ:

$ cat [OPTIONS] [FILE1] [FILE2] ...

Ka anyị gosipụta ọdịnaya nke faịlụ /etc/os-release site na iji iwu cat:

$ cat /etc/os-release

Ọzọkwa, anyị nwekwara ike iji -n nhọrọ nke iwu iji gosipụta ọdịnaya ya na akara akara:

$ cat -n /etc/os-release

Iwu cp bara uru maka idetu faịlụ, otu faịlụ na akwụkwọ ndekọ aha.

Okwu nkịtị nke iwu cp bụ:

$ cp [OPTIONS]  

N'ebe a, square brackets ([]) na-anọchi anya arụmụka nhọrọ ebe brackets angular (<>) na-anọchi anya arụmụka dị mkpa.

Ka anyị detuo faịlụ /etc/os-release na /tmp ndekọ:

$ cp /etc/os-release /tmp/new-file.txt

Ugbu a, ka anyị gosipụta ọdịnaya nke faịlụ ahụ iji chọpụta na e depụtaghachiri faịlụ ahụ:

$ cat /tmp/new-file.txt

N'otu aka ahụ, anyị nwere ike detuo ndekọ ahụ site na iji iwu cp. Ka anyị detuo ndekọ /etc/cron.d n'ime ndekọ aha /tmp:

$ cp -r /etc/cron.d /tmp

Anyị ejirila -r nhọrọ na iwu cp, nke na-anọchi anya ọrụ nrụgharị. Ọ na-eṅomi ndekọ aha ugboro ugboro nke gụnyere faịlụ ya na akwụkwọ ndekọ aha ya.

N'ọmụmaatụ na-esote, anyị ga-ahụ otu esi achọpụta na e depụtaghachila akwụkwọ ndekọ aha nke ọma.

$ ls /tmp/cron.d
$ ls -l /tmp/cron.d

A na-eji iwu ls iji depụta ọdịnaya ndekọ yana hazie faịlụ site na nha yana oge emezigharịrị ikpeazụ n'usoro na-agbada.

Okwu nkịtị nke iwu ls bụ:

$ ls [OPTIONS] [FILE1] [FILE2] ...

Ọ bụrụ na anyị enyeghị arụmụka ọ bụla na iwu ls wee depụta ọdịnaya nke ndekọ aha ugbu a.

$ ls

N'ihe atụ gara aga, anyị depụtaghachiri akwụkwọ ndekọ aha /etc/cron.d na /tmp directory. Ka anyị nyochaa nke ahụ dị ebe ahụ ma nwee faịlụ achọrọ:

$ ls /tmp/cron.d

Anyị nwere ike iji nhọrọ -l yana iwu ls iji gosipụta ozi zuru oke dịka - ikike faịlụ, onye nwe, timestamp, nha, wdg.

Ka anyị chọpụta nkọwa ndị ọzọ gbasara faịlụ ndị dị na ndekọ /tmp/cron.d:

$ ls -l /tmp/cron.d

Anyị na-emepụtakarị usoro ndekọ aha iji hazie ọdịnaya. Na Linux, anyị nwere ike iji iwu mkdir mepụta ndekọ ma ọ bụ ọtụtụ akwụkwọ ndekọ aha wee tọọ ikike ziri ezi maka akwụkwọ ndekọ aha.

Okwu nkịtị nke iwu mkdir bụ:

$ mkdir [OPTIONS] <DIRECTORY1> <DIRECTORY2> ...

Ka anyị mepụta ndekọ nwere aha dir-1 na ndekọ/tmp:

$ mkdir /tmp/dir-1

Ugbu a, ka anyị chọpụta na e mepụtara ndekọ ahụ:

$ ls /tmp/dir-1

N'ebe a, anyị nwere ike ịhụ na iwu ls anaghị ekwupụta njehie ọ bụla nke pụtara na ndekọ dị ebe ahụ.

Mgbe ụfọdụ, anyị kwesịrị ịmepụta usoro ndekọ aha akwụ ụgwọ maka nhazi data ka mma. N'ọnọdụ ndị dị otú ahụ, anyị nwere ike iji -p nhọrọ nke iwu iji mepụta akwụkwọ ndekọ aha ole na ole n'okpuru ndekọ/tmp/dir-1:

$ mkdir -p /tmp/dir-1/dir-2/dir-3/dir-4/dir-5

N'ihe atụ dị n'elu, anyị ekepụtala ọkwa 4 nke akwụkwọ ndekọ aha akwụrụ. Ka anyị jiri iwu ls kwado ya:

$ ls -R /tmp/dir-1

N'ebe a, anyị ejirila -R nhọrọ yana iwu iji gosipụta ọdịnaya ndekọ ahụ n'ụzọ ọzọ.

Iji nyochaa iwu ikpeazụ emebiri, ị nwere ike iji iwu akụkọ ihe mere eme, nke na-egosiputa ndepụta nke iwu emechara ikpeazụ na nnọkọ ọnụ.

$ history

Iji jiri stampụ oge lelee akụkọ iwu iwu, ịkwesịrị ịtọ akara timestamp na akụkọ bash, gbaa ọsọ:

$ HISTTIMEFORMAT="%d/%m/%y %T "             #Temporarily set the history timestamp
$ export HISTTIMEFORMAT="%d/%m/%y %T "      #Permanently set the history timestamp
$ history

Kedu otu ị ga-esi lelee faịlụ 10 kachasị na-erichapụ oghere diski gị? Edemede otu-liner dị mfe emere site na iwu du, nke a na-ejikarị maka ojiji oghere faịlụ.

$ du -hsx * | sort -rh | head -10

Nkọwa nke n'elu du iwu nhọrọ na switches.

  • du – Tụlee ojiji oghere faịlụ.
  • -hsx – (-h) Usoro mmadụ nwere ike ịgụ, (-s) Mmepụta nchịkọta, (-x) Otu Ụdị faịlụ, mafee akwụkwọ ndekọ aha n'ụdị faịlụ ndị ọzọ.
  • ụdị – Hazie ahịrị faịlụ ederede.
  • -rh – (-r) Weghachite nsonaazụ ntụnyere ahụ, (-h) iji tụnyere usoro mmadụ nwere ike ịgụ.
  • isi – mpụta mbụ n ahịrị faịlụ.

A na-eji iwu stat iji nweta ozi gbasara nha faịlụ, ikike ịnweta, oge ohere, yana ID onye ọrụ na ID otu nke faịlụ ahụ.

$ stat anaconda-ks.cfg

Iwu ịkparịta ụka n'Ịntanet Linux

N'akụkụ a, anyị ga-atụle ụfọdụ nsogbu ndị metụtara netwọk nsogbu.

Otu n'ime ọrụ a na-emekarị na netwọk ọ bụla bụ ịlele ma enwere ike ịnweta otu onye ọbịa ma ọ bụ na ọ gaghị enweta. Anyị nwere ike iji iwu ping lelee njikọ ya na onye ọbịa ọzọ.

Nkwekọrịta izugbe nke iwu ping bụ:

$ ping [OPTIONS] <destination>

N'ebe a, ebe ị na-aga nwere ike ịbụ adreesị IP ma ọ bụ aha ngalaba zuru oke (FQDN) dị ka google.com. Ka anyị chọpụta na sistemụ dị ugbu a nwere ike ịkparịta ụka na google:

$ ping -c 4 google.com

N'ihe atụ dị n'elu, iwu ahụ na-egosi ọnụ ọgụgụ gbasara nkwurịta okwu netwọk, nke na-egosi na a nabatara nzaghachi maka arịrịọ netwọk anọ (ngwugwu). Ọ dị mkpa ịmara na, anyị ejirila nhọrọ -c nwere iwu iji gbochie ọnụọgụ arịrịọ a ga-ezigara onye ọbịa ahụ.

Ka anyị hụ ihe atụ mgbe nkwurịta okwu n'etiti ndị ọbịa abụọ ahụ mebiri.

Iji mee ka ihe atụ a, anyị ga-agbalị iru adreesị IP enweghị ike iru. N'okwu a, ọ bụ 192.168.10.100:

$ ping -c 4 192.168.10.100

N'ebe a, anyị nwere ike ịhụ na anyị enwetaghị nzaghachi maka arịrịọ netwọk ọ bụla. N'ihi ya, iwu ahụ na-akọ njehie - Agaghị anabata onye ọbịa.

Mgbe ụfọdụ, anyị kwesịrị ịchọta adreesị IP nke ngalaba ahụ. Iji mezuo nke a, anyị nwere ike iji iwu nnabata, nke na-eme nyocha DNS wee sụgharịa FQDN na adreesị IP yana ọzọ.

Nchịkọta izugbe nke iwu nnabata bụ:

$ host [OPTIONS] <destination>

N'ebe a, ebe ị na-aga nwere ike ịbụ adreesị IP ma ọ bụ FQDN.

Ka anyị chọpụta adreesị IP nke google.com site na iji iwu nnabata:

$ host google.com

A na-echekwa nkọwa niile gbasara ngalaba ndị edebanyere aha na nchekwa data etiti ma enwere ike jụọ ya site na iji iwu whois, nke na-egosi nkọwa gbasara ngalaba ahụ.

Nchịkọta izugbe nke whois iwu bụ:

$ whois [OPTIONS] <FQDN>

Ka anyị chọpụta nkọwa nke google.com:

$ whois google.com

N'ebe a, anyị nwere ike ịhụ ozi zuru ezu dị ka - ndebanye aha ngalaba/ọhụrụ/ụbọchị njedebe, onye na-eweta ngalaba, na ihe ndị ọzọ.

Ọ dị mkpa iburu n'obi na, iwu whois adịghị na ndabara na sistemụ niile. Agbanyeghị, anyị nwere ike ịwụnye ya site na iji njikwa ngwugwu. Dịka ọmụmaatụ, na njikwa ngwugwu dabara adaba:

$ sudo apt install whois

Na RHEL dabere na nkesa ndị ọzọ, ịnwere ike ịwụnye ya dịka egosiri.

$ sudo yum install whois         [On RHEL/CentOS/Fedora and Rocky Linux/AlmaLinux]
$ sudo emerge -a net-misc/whois  [On Gentoo Linux]
$ sudo apk add whois             [On Alpine Linux]
$ sudo pacman -S whois           [On Arch Linux]
$ sudo zypper install whois      [On OpenSUSE]    

Iwu ozi sistemụ Linux

Na ngalaba a, anyị ga-atụle ụfọdụ n'ime iwu ndị nwere ike inye nkọwa gbasara usoro dị ugbu a.

Ọ bụ ihe a na-achọkarị ịchọta mgbe arụgharịrị sistemụ ahụ n'oge ikpeazụ site na iji iwu oge, nke na-ekwu ogologo oge sistemụ ahụ na-arụ ọrụ.

Ka anyị chọpụta oge nke sistemu dị ugbu a:

$ uptime -p

12:10:57 up  2:00,  1 user,  load average: 0.48, 0.60, 0.45

N'ọmụmaatụ a, anyị ejirila nhọrọ -p gosi mmepụta n'ụdị mara mma.

Ndị ọrụ na-achọkarị ịchọta nkọwa gbasara ebe nchekwa arụnyere, dịnụ na nke ejiri. Ozi a na-arụ ọrụ dị mkpa mgbe ị na-achọpụta nsogbu arụmọrụ. Anyị nwere ike iji iwu efu ahụ ịchọta nkọwa gbasara ebe nchekwa:

$ free -m

N'ebe a, anyị ejirila -m nhọrọ yana iwu nke na-egosi mmepụta na mebibytes.

N'otu aka ahụ, anyị nwere ike ịhọrọ -g, -t na -p nhọrọ iji gosi mmepụta na gibibytes, tebibytes, na pebibytes n'otu n'otu.

Sistemụ kọmputa na-echekwa data na ngwaọrụ mgbochi. Ihe atụ nke ngwaọrụ mgbochi bụ Hard Disk Drives (HDD), Solid State Drives (SSD), na ndị ọzọ. Anyị nwere ike iji iwu lsblk gosipụta ozi zuru ezu gbasara ngwaọrụ ngọngọ:

$ lsblk

Na ihe atụ a, anyị nwere ike ịhụ na e nwere nanị otu ngọngọ ngwaọrụ na aha ya bụ /dev/sda. Enwere akụkụ atọ emepụtara na ngwaọrụ ngọngọ ahụ.

N'isiokwu a, anyị tụlere ụfọdụ iwu bara uru maka ndị mbido Linux. Nke mbụ, anyị tụlere iwu sistemụ faịlụ. Mgbe ahụ, anyị tụlere iwu ịkparịta ụka n'Ịntanet. N'ikpeazụ, anyị tụlere ụfọdụ iwu nyere nkọwa gbasara usoro dị ugbu a.